سینما ایران از سینماهای قدیمی خیابان لاله زار است که مانند دیگر سینماهای این خیابان بیش از سه دهه است که تعطیل شده است . این سینما به تازگی دچار آتشسوزی شد و بار دیگر نگرانی ها و توجه ها به سمت لاله زار، یکی از مهمترین خیابانهای آرت دکویی تهران و فضاهای فرهنگی فراموش شده اش جلب شد. از همین رو بر آن شدیم نمونه هایی از تجارب جهانی احیا سینما را بازخوانی کنیم، باشد که روزی سینماهای خیابان لاله زار به عنوان نمونه های موفق در جهان معرفی شوند.

بازسازی سینما گراند رکس: ادای احترام به آرت دکو و جادوی سرگرمی

این مطلب از این سایت ترجمه شده است

به مناسبت نودمین سالگرد سینما گراند رکس، این سینمای پاریسی بار دیگر به شکوه اولیه‌ی خود بازمی‌گردد.
آغاز داستان
ماجرا به اواخر دهه‌ی ۱۹۲۰ بازمی‌گردد؛ دوره‌ای که با گسترش بین‌المللی هنر هفتم در اروپا و ایالات متحده همراه بود. ژاک هایک، کارآفرین فرانسوی و تهیه‌کننده و پخش‌کننده‌ی فیلم، قصد داشت یکی از بزرگ‌ترین و نوآورانه‌ترین سینماهای اروپا را بنا کند. او از معماران اوگوست بلویزن و جان ابرسون و طراح داخلی موریس دوفغن خواست تا گراند رکس را طراحی کنند. این بنا در سال ۱۹۳۲ افتتاح شد و به‌سرعت به نمادی از عصر صنعتی و جامعه‌ی سرگرمی در پاریس بدل گشت. واقع در بلوارهای بزرگ منطقه‌ی دوم، این ساختمان شاخص آزمون زمان را پشت سر گذاشته و دل چندین نسل از پاریسی‌ها را ربوده است.

توضیح تصاویر:

تصویر سمت چپ: سینما «رکس» که با نام «گراند رکس» شناخته می‌شود، در گوشه‌ی بلوار پواسونیه و خیابان پواسونیه در پاریس قرار دارد. این تصویر توسط ساماند، عکاس، پس از سال ۱۹۳۲ ثبت شده و در موزه کارناوله – تاریخ پاریس نگهداری می‌شود.

تصویر سمت راست:  «جمعیت در برابر سینما گراند رکس در دهه‌ی ۱۹۳۰»

معماری آرت دکو
معماری گراند رکس قدرت و ظرافت آرت دکو را تجسم می‌بخشد؛ جنبشی هنری که قرن بیستم و ورود به جهان مدرن را رقم زد. خطوط هندسی، نقش‌مایه‌های گل‌دار سبک‌سازی‌شده و مصالح لوکس، گواه زیبایی‌شناسی ظریف آن هستند. ترکیب فرم‌های ناب و جزئیات پیچیده، هارمونی بصری مسحورکننده‌ای ایجاد کرده و این سینما را به یک بنای معماری مستقل بدل ساخته است.
فراتر از یک شاهکار معماری
گراند رکس تنها یک شاهکار معماری نیست؛ عظمت آن برای بسیاری از پاریسی‌ها و بازدیدکنندگان از سراسر جهان بار احساسی و عاطفی دارد. از زمان افتتاح تاکنون، این مکان میزبان رویدادهای فرهنگی بی‌شماری بوده است: نمایش فیلم، کنسرت و برنامه‌های متنوع. این پیوند نزدیک میان معماری مدرن و فرهنگ عامه، گراند رکس را به محل گردهمایی ضروری دوستداران سرگرمی بدل کرده است.

مراحل بازسازی
آخرین مرحله‌ی کمپین بازسازی که در سال ۲۰۱۷ با مرمت سالن اصلی آغاز شد، در سال ۲۰۲۱ ادامه یافت و در دسامبر ۲۰۲۲ به پایان رسید. در ابتدا این بازسازی شامل عایق‌کاری سقف‌ها و نوسازی نما بود. با توجه به اینکه گراند رکس در سال ۱۹۸۱ به‌عنوان بنای تاریخی ثبت شده بود، کار تحت نظارت معماران Bâtiments de France، گریشکا مارتینتی و استفان توماسون انجام شد. هدف آن‌ها بازگرداندن این سینمای پاریسی به شکوه و ظرافت اولیه‌اش بود.

«هدف بازگشت به وضعیت سال ۱۹۳۲ بود؛ نه کاملاً مشابه، زیرا ساختمان و تمدن تغییر کرده‌اند؛ آنچه تغییر نکرده، کیفیت معماری آن است.» – گریشکا مارتینتی

مدل سه بعدی شده از نمای جدید

جزئیات برج و نشانه‌ی سینما گراند رکس در دهه‌ی ۱۹۳۰ و پس از بازسازی

او در مصاحبه‌ای با رادیو فرانسه توضیح داد:
«هیچ آرشیو یا نقشه‌ای نداشتیم. بنابراین از اندک منابع موجود استفاده کردیم و با عکس‌ها فوتوگرامتری انجام دادیم؛ تصاویر را صاف کردیم تا دیدی هندسی به دست آوریم. سپس بر اساس تناسبات، طراحی حروف را بازسازی کردیم و راهی برای بازگرداندن آن‌ها یافتیم.»

نورپردازی و زیبایی‌شناسی نو
سینما گراند رکس با تغییر سیستم نورپردازی چهره‌ای تازه یافته است. معماران با جایگزینی چراغ‌های نئون دهه‌ی ۱۹۸۰ با لامپ‌های LED کم‌مصرف، هم استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت کردند و هم زیبایی‌شناسی رترو بنا را حفظ نمودند. این بخش از بازسازی سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی نیاز داشت. هم‌زمان، تابلوهای تبلیغاتی افزوده‌شده در بازسازی سال ۲۰۰۹ حفظ و بازطراحی شدند تا ستون‌های آرت دکوی سینما برجسته شوند و در عین حال جلوه‌ای مدرن داشته باشند.
نتیجه و اهمیت فرهنگی
افتتاحیه‌ی ۸ دسامبر ۲۰۲۲، به مناسبت نودمین سالگرد این سینمای نمادین در «پایتخت هنر»، پایان دو سال کار گسترده بود که گراند رکس را به شکوه و روح آرت دکوی اولیه‌اش بازگرداند.
با دمیدن جان تازه در زیبایی‌شناسی این سینما، پاریس نشان می‌دهد که هم میراث فرهنگی خود را حفظ می‌کند و هم آن را به‌عنوان مکانی برای پیشگامی و خلق می‌نگرد. این بازسازی نمونه‌ای، گراند رکس را قادر می‌سازد همچنان به‌عنوان چراغ فرهنگی بدرخشد و علاقه‌مندان آرت دکو، دوستداران سینما و موسیقی را از سراسر جهان جذب کند.

خوانش دوم: چگونه سینما الکتریک به نماد ناتینگ هیل بدل شد

این مطلب از این سایت ترجمه شده است

یکی از نخستین سینماهای ساخته‌شده‌ی اختصاصی در بریتانیا، بیش از یک قرن از جنگ‌های جهانی، تغییر مخاطبان و مالکیت‌های متعدد جان سالم به در برده است.

یک محوطه‌ی چوب‌بری سابق

در ۲۳ فوریه ۱۹۱۱، انقلابی کوچک در غرب لندن رخ داد. یکی از نخستین سینماهای اختصاصی بریتانیا در محل یک محوطه‌ی چوب‌بری سابق در ناتینگ هیل افتتاح شد. این بنا که در ابتدا «تئاتر سینما الکتریک» نام داشت، همچنین یکی از نخستین ساختمان‌های محله بود که به شبکه‌ی برق شهری متصل شد. همان شب، جمعیت در خیابان پورتوبلو صف کشیدند تا فیلم صامت «هنری هشتم» را تماشا کنند.
با این حال، این نخستین سینما در لندن نبود. افتخار آن به تئاتری در خیابان ریجنت تعلق دارد که در دوره‌ی ویکتوریایی میانه افتتاح شد. در سال ۱۸۹۶، آن سالن فیلم کوتاهی از برادران لومیر را نمایش داد که نخستین اجرای فیلم در بریتانیا بود. اما تفاوت الکتریک در این بود که به‌جای تبدیل یک تئاتر، به‌طور اختصاصی برای نمایش فیلم طراحی شده بود.

طراحی و سبک معماری
طراحی این سینما کار معماری به نام جرالد سیمور والنتین بود. با وجود اینکه فیلم‌های متحرک فناوری تازه‌ای محسوب می‌شدند، او سینما را در سبک باروک ادواردی ساخت تا شبیه یک تئاتر یا گالری باشد. سالن اصلی با جزئیات کلاسیک تزئین شده بود و گنجایش ششصد نفر را داشت.
این سینما نام خود را از «الکتریک» در بیرمنگام گرفت که یک سال پیش افتتاح شده بود. هیچ‌یک از این دو سینما امکانات صوتی نداشتند و فیلم‌های صامت را با موسیقی پیانو همراهی می‌کردند. شعبه‌ی میدلندز الکتریک در اوایل ۲۰۲۴ بسته شد، اما تا آن زمان قدیمی‌ترین سینمای اختصاصی بریتانیا به شمار می‌رفت.

دوران «ایمپریال پلی‌هاوس»
اواخر دوره‌ی ادواردی آغاز رونق سینما بود. سینما فینیکس در فینچلی و ریتزی در بریکستون تقریباً هم‌زمان با الکتریک‌های لندن و بیرمنگام شروع به کار کردند و امپرس پیکچر تئاتر در ایزلینگتون چند سال بعد افتتاح شد. با این حال، چون فیلم هنوز پدیده‌ای تازه بود، این سالن‌ها در حاشیه شهر و با ابعاد کوچک فعالیت می‌کردند، نه در مقیاس بزرگ سالن‌های وست‌اند لندن.
در آغاز، اوضاع برای سینمای پورتوبلو رود خوب پیش نرفت. در جریان جنگ جهانی اول، یک بمب از سوی یک زپلین بر باغ‌های آروندل نزدیک فرود آمد. در واکنش، گروهی خشمگین تصور کردند مدیر آلمانی‌تبار سینما از پشت‌بام به حملات آلمانی‌ها علامت می‌دهد و قصد حمله به سینما را داشتند.

سپس با ظهور «فیلم‌های ناطق» در میانه‌ی دهه‌ی ۱۹۲۰، سالن‌های کوچک مانند الکتریک مجبور شدند با سالن‌های عظیم میدان لستر و خیابان تاتنهام کورت رقابت کنند. تا دهه‌ی ۱۹۳۰، خیابان پورتوبلو رو به فرسودگی می‌رفت و بازار آن بیشتر محل رفت‌وآمد دست‌فروشان و فروشندگان اجناس دست‌دوم شده بود. هرچند نام سینما به «ایمپریال پلی‌هاوس» تغییر یافت، اما بیشتر اهالی آن را با لقب «بگ‌هاوس» (bughouse) می‌شناختند.

هنر بقا
امروزه سینما الکتریک در مالکیت پیتر سایمون، کارآفرین حوزه‌ی خرده‌فروشی قرار دارد؛ کسی که فعالیت حرفه‌ای خود را با یک دکه‌ی بازار در خیابان پورتوبلو آغاز کرد. او نه‌تنها نمای ادواردی بنا را مرمت کرد، بلکه فضای داخلی ظریف و شکوهمند آن را نیز بازگرداند. اگر به دیگر سینماهای محله نگاه کنیم که به آپارتمان تبدیل شده‌اند – مانند سینمای سابق Essoldo در کینگز رود یا سینمای سابق Odeon در های‌استریت کنزینگتون – بقای الکتریک برای بیش از یک قرن واقعاً شگفت‌انگیز است.
هیچ‌کس نمی‌داند آینده چه خواهد شد. همه‌گیری کرونا و محبوبیت پخش آنلاین بسیاری از زنجیره‌های سینمایی را آسیب‌پذیر کرده است. با این حال، تجربه‌های تماشایی اندکی با ورود از خیابان پورتوبلو به فضای داخلی قدیمی الکتریک قابل مقایسه‌اند: نشستن روی یکی از صندلی‌های راحت با نوشیدنی روی میز کناری، خاموش شدن چراغ‌ها و فرو رفتن سالن در تاریکی. سپس موسیقی آغاز می‌شود، پرده جان می‌گیرد و تخیل شما اوج می‌گیرد.

خوانش سوم: سینما لا پاگود، پاریس

این مطلب از این سایت ترجمه شده است

در قلب پاریس، سینما لا پاگود به‌واسطه‌ی معماری و باغ ژاپنی‌اش شناخته می‌شود و یکی از متفاوت‌ترین سینماهای پایتخت و یک بنای تاریخی ارزشمند به شمار می‌رود. این سینمای افسانه‌ای که از سال ۲۰۱۶ تعطیل شده بود و ساختمان و باغ آن در فهرست آثار تاریخی ثبت شده‌اند، اکنون در حال بازسازی است تا بار دیگر به مکانی برای تجربه‌ی احساسات و ارتباط با محله تبدیل شود.

بازسازی توسط دفتر معماری Loci Anima

لا پاگود، این گوهر معماری واقع در منطقه‌ی هفتم پاریس، قرار است تحت هدایت دفتر معماری Loci Anima به مدیریت فرانسواز رینو دوباره متولد شود. این سینما که از سال ۲۰۱۵ بسته بود و به‌خاطر معماری الهام‌گرفته از ژاپن و باغ ثبت‌شده‌اش شهرت دارد، اکنون در حال تجربه‌ی پروژه‌ای بلندپروازانه برای حفظ میراث تاریخی و هم‌زمان پاسخ‌گویی به استانداردهای معاصر است.

پروژه‌ای در توازن میراث و مدرنیته
به‌عنوان یک بنای تاریخی ثبت‌شده، لا پاگود نمونه‌ای نادر از معماری ژاپنی در پاریس است. بازسازی شامل ایجاد چهار سالن نمایش با مجموع ۴۴۰ صندلی در سطحی به وسعت ۱۰۱۰ متر مربع خواهد بود. ورودی با یک دروازه‌ی شیشه‌ای بازطراحی می‌شود تا نمای تاریخی بنا بدون مانع دیده شود. باغ ژاپنی نیز مرمت و برای عموم بازگشایی خواهد شد تا پیوند میان سینما و محیط اطرافش تقویت شود.

تیم چندرشته‌ای پشت پروژه
علاوه بر Loci Anima، تیم پروژه شامل دفتر معماری Pierre Antoine Gatier (معمار ارشد بناهای تاریخی) برای تضمین حفاظت میراث است. همچنین شرکت‌های Aedis (سازه)، Avel (آکوستیک) و Casso & Associés (ایمنی در برابر آتش) تخصص‌های فنی را فراهم می‌کنند. کارفرمای پروژه شرکت Cohen Brothers Realty Corporation است.

بازگشایی در سال ۲۰۲۵
این پروژه قرار است در سال ۲۰۲۵ تکمیل شود. لا پاگود هدف دارد بار دیگر نقش خود را به‌عنوان یک نشانه‌ی فرهنگی بازیابد؛ جایی که نمایش فیلم، میراث معماری و صمیمیت اجتماعی در کنار هم قرار می‌گیرند و کاملاً با ارزش‌های مورد تأکید دفتر Loci Anima همسو هستند.

نمونه‌های جهانی بازسازی و بقای سینماها – لا پاگود در پاریس، گراند رکس در پاریس و الکتریک در ناتینگ هیل لندن – هر یک نشان می‌دهند که چگونه بناهای فرهنگی می‌توانند با مرمت دقیق، بازآفرینی هنری و مدیریت مسئولانه، دوباره به قلب زندگی شهری بازگردند. این پروژه‌ها نه‌تنها معماری تاریخی را حفظ کرده‌اند، بلکه آن را با نیازهای معاصر سازگار ساخته‌اند: از نورپردازی پایدار و استانداردهای ایمنی گرفته تا تجربه‌ی تماشاگران در فضای اصیل و خاطره‌انگیز.
لاله‌زار تهران نیز روزگاری «شانزه‌لیزه‌ی ایران» و مرکز سینماها، تئاترها و سرگرمی‌های مدرن بود. امروز، بسیاری از سالن‌های تاریخی آن یا متروک مانده‌اند یا کاربری‌شان تغییر یافته است. مرور تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که بازسازی و احیای این بناها می‌تواند نه‌تنها میراث معماری و فرهنگی را حفظ کند، بلکه دوباره لاله‌زار را به کانونی زنده برای هنر و اجتماع بدل سازد.
نکات کلیدی برای لاله‌زار
•     حفظ هویت تاریخی: همان‌طور که گراند رکس به شکوه آرت دکو بازگشت، سینماهای لاله‌زار نیز می‌توانند با بازسازی اصیل، هویت تاریخی خود را بازیابند.
•     سازگاری با نیازهای امروز: تجربه‌ی لا پاگود و الکتریک نشان می‌دهد که تلفیق فناوری‌های نوین (مانند نورپردازی پایدار یا امکانات رفاهی جدید) با معماری تاریخی، امکان‌پذیر و موفق است.
•     جایگاه اجتماعی و فرهنگی: بقای الکتریک در ناتینگ هیل ثابت می‌کند که سینماها می‌توانند فراتر از بناهای معماری، به نمادهای اجتماعی و فرهنگی محله بدل شوند. لاله‌زار نیز ظرفیت دارد دوباره چنین نقشی ایفا کند.

بازسازی و بقای سینماهای تاریخی در جهان نشان می‌دهد که معماری فرهنگی، اگرچه در برابر گذر زمان آسیب‌پذیر است، اما با مدیریت درست و نگاه آینده‌نگر می‌تواند دوباره به زندگی شهری بازگردد. لا پاگود با بازسازی دقیق، گراند رکس با بازگشت به شکوه آرت دکو، و الکتریک با هنر بقا در برابر تغییرات اجتماعی و اقتصادی، هر سه نمونه‌هایی هستند از اینکه چگونه یک بنا می‌تواند فراتر از کارکرد اولیه‌اش، به نماد فرهنگی و اجتماعی بدل شود.
لاله‌زار تهران نیز چنین ظرفیتی دارد. این خیابان تاریخی، که روزگاری قلب تپنده‌ی هنر و سرگرمی مدرن ایران بود، امروز نیازمند نگاهی تازه است؛ نگاهی که هم میراث معماری و خاطره‌ی جمعی را پاس بدارد و هم آن را با نیازهای امروز سازگار کند. بازسازی سینماهای لاله‌زار نه‌تنها می‌تواند گذشته‌ی باشکوه را زنده کند، بلکه آینده‌ای تازه برای هنر و فرهنگ شهری تهران رقم خواهد زد.
احیای لاله‌زار، احیای بخشی از هویت فرهنگی تهران است. همان‌طور که پاریس و لندن با بازسازی سینماهای تاریخی خود توانستند گذشته را با آینده پیوند دهند، تهران نیز می‌تواند با بازگرداندن سینماهای لاله‌زار به زندگی، چراغی تازه برای هنر، اجتماع و خاطره‌ی جمعی روشن کند.

مطالعه پیشنهادی:

آتش لاله زار در سینما ایران: میراث معماری مدرن قربانی خطاهای جمعی