دوربین تهران

پیر پسر و خانه های مصادره ای

علیرضا مهیاری

فیلم "پیر پسر" در حال اکران است و موافقان و مخالفان بسیاری دارد .این موضوع خودش نشان دهنده این امر است که تولید و پخش و اکران فیلم های جدی و تجربه های تازه چقدر می تواند در جامعه گفتمان سازی کند و این نشانه مثبتی است. اما هدف این یادداشت بررسی فیلم از لحاظ ساختارهای روایی و سینمایی فیلم نیست.

خانه ای که در فیلم موضوع چالش بین پدر و پسرها قرار دارد خانه ای است متعلق به دوره پهلوی دوم از نوع نمایش فضاهای داخلی و خارجی در فیلم, خانه احتمالا مربوط به دهه پنجاه خورشیدی قرن گذشته است خانه هایی که با وقوع انقلاب و به بهانه های مختلف مصادره شدند و چون امکان بازگشت صاحبان اصلی آنها به ایران وجود نداشت مانند غنائم جنگی در بین مصادره کنندگان دست به دست می شدند این خانه ها عموما خانه هایی متعلق به طبقه متوسط رو به بالا و صاحب منصبان بود و کیفیت طراحی و ساخت آنها کیفیت مناسبی دارد. صحت این مطلب که برداشت های بیرونی خانه و مشخصا در حیاط با برداشت های داخلی همخوانی دارد یا خیربر نویسنده آشکار نیست و به ناچار فرض این یادداشت به همخوانی فضاهای داخلی و خارجی است.

خانه های ویلایی که در مناطق یک,سه,شش و هفت و در گسترش بی مهابای تهران در عصر پهلوی دوم شکل گرفتند این ساختمان ها هم اینک فرصت خوبی برای تخریب و نوسازی در محلات به نسبت خوب تهران هستند و می توانند درآمد اقتصادی خوبی را برای صاحبان آنها فراهم کنند و همانطور که در فیلم هم به نوعی این رخداد به محل چالش بین شخصیت های اصلی منجر می شود.

اما چرا این خانه ویلاها دوباره نمی توانند چهره یک خانه مسکونی به خود بگیرند؟؟چالش اصلی این خانه ویلاها ابتدا متراژ بالای زیربنا آنهاست در شرایطی که تعداد خانوار به نسبت دهه ها ی قبل کم شده و روز به روز کمتر نیز خواهد شد این متراژ بالاست. مورد بعدی نیاز به تغییرات عمده داخلی و بروز رسانی تاسیسات است این علت نیز برای بروزرسانی این خانه ها هزینه های سنگینی دارد و هرکسی از عهده آن بر نمی آید. موضوع حفاظت و نگهداری مداوم نیز علت دیگری است که این خانه ویلاها را پر دردسر کرده است. موضوعاتی که برشمرده شد در کنار موضوعات اقتصادی و سود حاصل از تخریب و نوسازی که عددی کمی هم نمی شود از عوامل بسیارتاثیرگذار در تخریب و نوسازی این بناها در دو دهه گذشته بوده است.

.

.

از لحاظ ارزش های معماری این خانه شاید در زمره بناهای ارزشمندی قرار نگیرد که نیاز به ثبت در فهرست میراث ملی و حفاظت از آن داشته باشد و تعداد بسیار بالایی از این خانه ها در دو دهه گذشته تخریب شده اند و این روند همچنان ادامه دارد. اما نمایانگر دوره ای از ساخت خانه ها در تهران برای خانواده های پرجمعیت و نمایش شکل و شیوه زندگی در حدود نیم قرن پیش در تهران را روایت می کند. بخش اعظمی از این بناها در سال های اخیر تخریب و تبدیل به آپارتمان های پنج و شش طبقه شدند و از هر کدام از این تک پلاک ها بیش از ده واحد مسکونی بیرون آمدند و تاثیر بسزایی در شکل معماری تهران در قرن جدید را پدید آوردند.

 اما در پایان گویا راهکار حفاظت از این دست خانه ویلایی ها دادن کاربری های غیر مسکونی است کاربری های تفریحی,فرهنگی,آموزشی و .. کاربری هایی که نیازمند فضاهای وسیع دارند و هزینه های تغییرات عمده داخلی و تاسیساتی را می توانند پوشش دهند این کاربری ها میتوانند حیاط دوباره ای به این تیپ از بناها در شهر تهران بدهند و جلوی تخریب های گسترده را بگیرند.